Maria Wilke ver doktorsritgerð sína á sviði skipulagsfræði við deild Skipulags og hönnunar við Landbúnaðarháskóla Íslands. Maria er fyrsti einstaklingurinn til að ljúka doktorsprófi í skipulagsfræði frá Landbúnaðarháskóla Íslands.
Ritgerð Mariu ber heitið „Public participation in marine spatial planning in Iceland“ (Þátttaka almennings í þróun hafsvæðisskipulags á Íslandi).
Vörnin fer fram þann 14. mars nk. á Keldnaholti, Árleyni 22, Reykjavík og hefst klukkan 13:00. Vörninni verður einnig streymt á Teams. Vörnin fer fram á ensku.
Leiðbeinendur Mariu eru Dr. Sigríður Kristjánsdóttir, sjálfstætt starfandi fræðimaður og Dr. Ragnheiður I. Þórarinsdóttir rektor Landbúnaðarháskóla Íslands.
Í doktorsnefnd sitja Dr. Bradley W. Barr, Affiliate Professor við University of New Hampshire og Háskólasetur Vestfjarða, Dr. Knut Bjørn Stokke, Umhverfis- og lífvísindaháskóla Noregs og Dr. Carsten Jahn Hansen, Associate Professor við Álaborgarháskóla.
Andmælendur eru Dr. Andrea Morf, Swedish Institute for the Marine Environment, Gautaborgarháskóla og Nordregio í Stokkhólmi og Dr. Wesley Flannery Reader í umhverfisskipulagi við Queen’s University Belfast.
Ágrip
Norðlæg samfélög standa frammi fyrir margvíslegum áskorunum vegna loftslagsbreytinga, þar á meðal breytt veðurmynstur, hækkun sjávarborðs og fjölgun ágengra tegunda. Til að takast á við loftslagsbreytingar - sem margar hverjar valda óvissu fyrir lífsviðurværi - þarf að þróa aðferðir til að skipuleggja og laga sig að framtíðinni. Ísland hefur nýlega hleypt af stokkunum skipulagi haf- og strandsvæða (MSP) og eitt fyrsta skipulagsferlið hefur farið fram á Vestfjörðum. MSP býður upp á tækifæri fyrir yfirvöld, hagsmunaaðila og almenning til að sameinast um sjálfbæra áætlun fyrir hafsvæði sem eru undir auknu álagi af mannavöldum. Marine Spatial Planning (MSP) miðar að vistkerfisbundinni stjórnun auðlinda hafsins sem leiðir mismunandi hagsmunaaðila og almenning saman til að ræða hagsmunaárekstra þeirra og móta sjálfbæra leið fram á við. Þátttaka almennings er mikilvægur þáttur í MSP til að gera hana lýðræðislega lögmæta og sjálfbæra til lengri tíma litið. Hins vegar kemur MSP með sínar eigin áskoranir þar sem ferlið reynir að virkja hagsmunaaðila og almenning í ákvörðunum um „ósýnilegt“ rými sem er að miklu leyti undir yfirborði sjávar. MSP var formlega innleitt með lögum á Íslandi árið 2018 og hófust tvö verkefni á Vestfjörðum og Austfjörðum árið 2019, og eitt er fyrirhugað í Skjálfandaflóa og í Eyjafirði. Þessi ritgerð fjallar um MSP á Íslandi þar sem niðurstöður rannsókna hafa verið birtar í þremur rannsóknargreinum. Í grein I eru óvissuþættir umhverfisbreytinga á Vestfjörðum kannaðar í tengslum við margvíslegar samfélagslegar áskoranir fyrir strand- og hafskipulag á Íslandia. Gögn úr skipulagsferlinu sem og úr viðtölum og vinnustofu sem haldin var á Vestfjörðum voru greind og rædd til að komast að því hversu mikil áhrif umhverfisbreytingar hafa á MSP.Til að leggja mat á umfang þátttöku almennings í íslenska MSP ferlinu eru í grein II kynnt gögn sem safnað var með viðtölum (n=80), samtölum, athugunum og greiningu á gagnaöflun og tillögustigum skipulagsferlisins. Niðurstöðurnar sýna að takmarkaður hópur fólks, þar á meðal aðilar frá stofnunum og formlegir hagsmunaaðilar, hafði tekið þátt í upplýsingaöflunarstigum ferlisins, en á síðari stigum umræðu og ákvarðanatöku voru heimamenn áberandi fjarverandi. Þessi skortur á þátttöku almennings undirstrikar þörfina fyrir ítarlegri samskipti um MSP-ferlið og málefni hafsins í aðliggjandi samfélögum sem og brýna þörf fyrir aðkomu almennings að ákvarðanatöku og MSP á sjó. Skipulag haf- og strandsvæða er nýtt á Íslandi, en strandsvæðaskipulag (CZP) er vel rótgróið í Noregi. Í grein III er samanburður gerður á þátttöku í haf- og strandskipulagsferlum á milli Íslands og Noregs og hvaða lærdóm má færa á milli landanna. Gögnum var safnað í tveimur tilviksrannsóknum, annars vegar í Tromsø svæðinu í Noregi og hins vegar á Vestfjörðum á Íslandi með greiningu á skipulagsgögnum, heimildarýni og viðtölum í báðum tilviksrannsóknum. Niðurstöður sýna að þátttaka almennings er formlega óaðskiljanlegur í báðum ferlunum, en er í reynd mjög mismunandi. Bæði skipulagsferlin eru knúin áfram af stækkun fiskeldisiðnaðarins og margvísleg vandamál sem samfélögin standa frammi fyrir í skipulagsferlinu eru svipuð. Löggjafar- og samhengismunur, sem og ólíkur rammi skipulagsferlanna, veldur hins vegar miklum mun á útfærslum og áhrifum þeirra fyrir byggðarlög. Í Noregi er þátttaka almennings pólitískt eftirsótt og höfð að leiðarljósi í þátttökustefnu, sem leggur áherslu á samlegðaráhrif milli sérfræðiþekkingar og staðbundinnar þekkingar. Í Tromsø-héraði var þýðingarmikil þátttaka almennings mismunandi eftir sveitarfélögum og takmörkuð þátttaka frumbyggja er enn vandamál. Á Íslandi eru litlar pólitískar væntingar um þátttöku almennings og ferlið einkennist af óvirkri nálgun á þátttöku sem miðar að því að upplýsa almenning en felur ekki í sér víðtækari skiptingu ákvarðanatökuvalds.
***ENGLISH***
Maria Wilke will defend her doctoral dissertation in the field of planning at the Department of Planning and Design at the Agricultural University of Iceland. Maria is the first to complete a doctoral degree in planning from the Agricultural University of Iceland.
Maria's dissertation is titled "Public participation in marine spatial planning in Iceland”.
The defence will take place on March 14th at Keldnaholt, Árleyni 22, Reykjavik, starting at 1 p.m. The defence will also be streamed on Teams. The defence will be conducted in English.
Maria's supervisors are Dr Sigríður Kristjánsdóttir, Independent Scholar, and Dr Ragnheiður I. Þórarinsdóttir, Rector of the Agricultural University of Iceland.
The doctoral committee consists of Dr Bradley W. Barr, Affiliate Professor, University of New Hampshire and University Centre of the West Fjords; Dr Knut Bjørn Stokke, Norwegian University of Life Sciences; and Dr Carsten Jahn Hansen, Associate Professor, Aalborg University.
Opponents are Dr Andrea Morf, Swedish Institute for the Marine Environment, University of Gothenburg and Nordregio in Stockholm and Dr Wesley Flannery, Reader in Environmental Planning, Queen’s University Belfast.
Abstract
As the global climate is changing dramatically, Northern communities are facing a multitude of challenges including changing weather patterns, sea level rise and invasive species. To cope with the recent climatic changes - many of which present great uncertainties to livelihoods - strategies should be developed to plan and adapt for the future. Iceland has recently launched marine spatial planning (MSP) endeavours, and two of the first planning processes have been conducted. MSP presents opportunities for authorities, stakeholders, and the public to come together to forge a sustainable path ahead for marine areas that are under increasing pressure from human activities. MSP aims at ecosystem-based management of ocean resources that brings different stakeholders and the public together to discuss their conflicts of interest and forge a sustainable path forward. Public participation is a crucial element of MSP to make it democratically legitimate and sustainable in the long-term. However, MSP comes with its own considerable challenges as it attempts to engage stakeholders and the general public in decisions about an ‘invisible’ space largely beneath the surface of the sea. MSP was formally introduced by law in Iceland in 2018 and two projects were initiated in the Westfjords and Eastfjords in 2019, with one further planned in Skjálfandi Bay. This dissertation explores MSP in Iceland in three research articles. In paper I, the uncertainties of the environmental changes in the Westfjords are explored in conjunction with the multitude of societal challenges to coastal and marine planning in Iceland. Data from the planning documents as well as from semi-structured interviews and a workshop conducted in the Westfjords are analysed and discussed to establish how environmental changes and the societal context set the scene for Icelandic MSP.
To assess the scope and depth of public participation in the Icelandic MSP process, paper II presents data that was collected through participant observation, unstructured and semi- structured interviews (n=80) and document analysis in the three case studies. The results show that a limited group of people including institutional actors and formal stakeholders had been engaged in the information gathering stages of the process, but in the later phases of discussion and decision-making, local community members were notably absent. This lack of public participation highlights the need for more in-depth communication about the MSP process and marine issues in the adjacent communities as well as an urgent need for inclusion of the public into marine decision-making and MSP. Whereas marine spatial planning is new to Iceland, coastal zone planning (CZP) is well established in Norway. Paper III investigates how participation in coastal and marine planning processes compare between Iceland and Norway, and what lessons can be shared between them. Data was collected in two case studies in the Tromsø region in Norway and the Westfjords of Iceland through analysis of planning documentation, literature review and semi-structured interviews. The results show that public participation is formally integral to both processes, but in practice varies considerably. Both planning processes are driven by the expansion of the aquaculture industry and a variety of issues faced during the planning process are similar. However, divergent frameworks of the planning processes result in major differences between the implementations and their implications for local communities. In Norway, public participation is politically desired and guided by a participation strategy, emphasising synergies between expert and local knowledge. In the Tromsø region, meaningful public participation varied across the involved municipalities and issues regarding indigenous participation remain. In Iceland, there is little evident political expectation of public engagement, and the process is characterised by a passive approach to participation that aims to inform the public but does not include wider sharing of decision-making power.
