Þrjú hundruð sjötíu og fimm nemendum hefur verið veitt skólavist í Landbúnaðarháskóla Íslands að þessu sinni og hafa þrjú hundruð og tuttugu þeirra staðfest skólavist sína. Af þessum hópi eru fimmtíu og tveir nemendur á háskólabrautum. Tuttugu og sjö ætla að stunda nám í búvísindum og hestafræði en aðrir dreifast nokkur jafnt á umhverfisskipulag, náttúru- og umhverfisfræði, skógfræði og landgræðslu. Björn Þorsteinsson rektor segir að æskilegt væri að fá fleiri nemendur í þessar þrjár síðasttöldu námsbrautir. Ef áhugasamir hafi samband nú þegar við kennsluskrifstofu skólans séu enn möguleikar á að fá pláss. Nýnemar í búfræði eru 33 en skólinn hefur ekki pláss fyrir fleiri inn á þá braut sem stendur. Ekki er tekið inn í garðyrkjunám þetta haustið þar sem tekið er inn í þær brautir annað hvert ár.
Ný námsskrá í búfræði
Björn segir hreinar landbúnaðartengdar námsbrautir standa sterkast að vígi hvað varðar eftirspurn núna. „Reynslan sýnir hins vegar að þetta er sveiflukennt frá einu ári til annars hvaða námsbrautir eru vinsælastar.“ Hann segir endurmenntun á vegum skólans vel sótta. „Yfir fimm hundruð nemendur sóttu nám við endurmenntun LbhÍ á síðasta ári, bæði á stökum námskeiðum sem voru yfir fimmtíu talsins og við námskeiðaraðir, svo sem reiðmennsku eða skógrækt.“ Varðandi nýjungar í náminu nefnir Björn að kennsla sé að hefjast samkvæmt nýrri námskrá í búfræði í haust í kjölfar ítarlegrar endurskoðunar. Þar sem meðal annars sé gert ráð fyrir stærra hlutverki búrekstrar skólans í kennslu og verkefnavinnu. Björn segir allar brautir í háskólanámi kenndar á Hvanneyri nema meistaranám í skipulagsfræði sem sé á Keldnaholti með innan við tuttugu nemendur. „Sömuleiðis er búfræði kennd á Hvanneyri, en garðyrkjugreinar á Reykjum í Ölfusi. Námskeið og námskeiðaraðir á vegum endurmenntunar eru svo kenndar víða um land.“
Kynslóðaskipti í kennarahópnum
Talsverðar breytingar hafa orðið á starfsmannahaldi Landbúnaðarháskólans að sögn Björns. „Í búfræðinni hefur orðið nánast kynslóðaskipti í kennarahópnum. Síðasta haust var ráðinn nýr reiðkennari og staðarhaldari að hestamiðstöð skólans, Sigvaldi Lárus Guðmundsson; nýr námsbrautarstjóri Ólöf Ósk Guðmundsdóttir tók við brautinni um síðustu áramót og nú í sumar var ráðinn nýr kennari að brautinni, Jóhannes Kristjánsson. Í háskólanum hafa sömuleiðis verið ráðnir nýir kennarar; Charlotta Oddsdóttir dýralæknir hóf störf sem lektor í líffræði búfjár 1. ágúst síðastliðinn og Edda Ívarsdóttir landslagsarkitekt kemur inn sem nýr lektor í umhverfisskipulagsfræði þann 1. september næstkomandi.“
Mest áhersla á hagnýt viðfangsefni
Í Landbúnaðarháskóla Íslands er bóklegt, fræðilegt og verklegt nám á öllum brautum. Verklegi þátturinn er þó misstór þáttur í náminu eftir brautum. „Í sumum tilvikum, eins og á starfsmenntabrautum, eru stórir verknámsþættir áberandi. Í háskólanáminu er t.d. umhverfisskipulagsbrautin með það mikla vinnustofuviðveru nemenda að ekki hefur þótt fært að bjóða fjarnámslausnir fyrir það nám. Í öðrum háskólanámsbrautum hefur verið boðið upp á fjarnámslausnir en þá er gert ráð fyrir sérstökum verklegum vikum fjórum sinnum á misseri þar sem nemendur þurfa að gera ráð fyrir að mæta í verklega þætti námskeiða á skólastaðinn. Um helmingur af starfi skólans er tengdur rannsóknum, hvort sem litið er til ársverka eða veltu. Mest áhersla er lögð á hagnýt viðfangsefni sem tengjast nýtingu á landsins gagni og gæðum, einkum til matvælaframleiðslu, og varðveislu þeirra auðlinda sem landnýtingin byggist á.
Flestir nemendur af landsbyggðinni
Á milli 60 og 70% nemenda LbhÍ eru af landsbyggðinni, alls staðar að af landinu. Nemendagarðarnir á Hvanneyri hafa rúmlega 80 einingar til útleigu, einstaklingsherbergi jafnt sem stórar og smáar íbúðir. Af þeim eru nú um 70 þegar leigðar út fyrir komandi vetur. Björn segir skólann nokkuð vel settan með skrifstofu- og kennsluhúsnæði en stóran fyrirlestrasal vanti og þess vegna hafi þurft að leita annað með stærri samkomur og fundi. „Þá hefur húsnæði fyrir rannsóknir skólans dregist saman á undanförum árum vegna takmarkaðra fjárveitinga til viðhalds aðstöðu og tækjakosts, bæði á Hvanneyri og á Keldnaholti og er nú bara brot af því sem áður var. Skólahúsið og fleiri byggingar garðyrkjunámsins á Reykjum eru í mjög slæmu ástandi og þar vantar viðhaldsfé. Sömuleiðis eru flest hús jarðræktarmiðstöðvarinnar á Korpu að hruni komin sem og tækjabúnaður til jarðræktarrannsókna. Endurreisn jarðræktarmiðstöðvar, hvort sem hún verður áfram á Korpu eða flutt upp að Hvanneyri, er mikil fjárfesting. Byggja þarf hús og kaupa inn ný tæki á borð við nútíma tilraunareitasláttuvél sem ein og sér kostar nokkra tugi milljóna. Aðstaða til búfjárrannsókna er einnig töluverðum takmörkunum háð.“
Peningaskortur frá stofnun skólans
Björn segir skólann hafa verið vanfjármagnaðan allt frá stofnun árið 2005. „Til þess að skólinn geti sinnt hlutverkum sínum, svo ákjósanlegt sé, þarf að grípa til ýmissa ráðstafanna eins og að leiðrétta rekstrarramma skólans í fjárlögum og fara í sérstakar uppbyggingaraðgerðir vegna þróunar í kennslu- og rannsóknaraðstöðu samanber það sem áður er fram komið hér. Ennfremur ber skólinn ábyrgð á rekstri menningarminja, en gamla húsatorfan á Hvanneyri var friðlýst í sumar, þar sem m.a. er Landbúnaðarsafn Íslands. Árlegur kostnaður skólans af rekstri húsanna og safnsins er 25 milljónir króna og brýnt að fá viðurkenningu á þeim kostnaði. Stóra málið er að íslenska háskólakerfið miðað við núverandi umsvif er vanfjármagnað og hvað Landbúnaðarháskólann varðar þá hefur það komið fram í greiningu Ríkisendurskoðunar að: „Ef framlög til LbhÍ hefðu fylgt meðaltalshækkun íslenskra háskóla þá væri enginn rekstrarhalli á skólanum til staðar.” Þannig að hann hefur verið verið fjárhagslega enn afskiptari en háskólakerfið að öðru leyti. Haustið 2008 voru starfsmenn 134 en eru nú 81 og hefur þeim því fækkað um 40%.“
Sameiningarhugmyndin fékk aldrei frið
Björn var settur rektor skólann þann 1. ágúst 2014 en síðan skipaður í stöðuna frá 1. júní 2015. „Ég taldi rétt að bjóða mína persónu sem valkost og valnefnd mat það greinilega svo að sú reynsla sem ég hef setti mig stalli ofar öðrum. Ég hafði þó ekki séð fyrir mér starf rektors sem mitt draumastarf. Hins vegar er það svo að eftir að hafa verið millistjórnandi við stofnunina til margra ára þá þekkti ég stofnunina vel og sá líka þá möguleika sem stofnunin, hennar fagsvið og hennar starfsfólk býr yfir. Mig langaði því til að koma að því og stuðla að því að nýta þessa möguleika og þau tækifæri sem eru hjá LbhÍ, fyrir íslenskan landbúnað, landnýtingu og landvernd.“
Sameiningarhugmyndir við Háskóla Íslands hafa verið áberandi í umræðunni undanfarin og margir talið að óvissa vegna þeirra hefði slæm áhrif á skólastarfið. Hvað finnst rektornum um það? „Þessi hugmynd um sameiningu við Háskóla Íslands fékk í raun aldrei frið til þess að komast á það stig að fá raunverulega úrvinnslu og útfærslu innan skólans. Pólitísk hagsmunaöfl komu í veg fyrir að hugmyndin væri skoðuð til hlítar. Þessi pólitísku afskipti hafa truflað mikið starfsemi skólans og umræðuna um hann og skapað mikla óvissu og áhyggjur meðal nemanda og starfsmanna skólans sem kemur ofan á áhyggjur og óvissu út af hreinum raunniðurskurði í fjárveitingum til skólans sem hefur haft mjög slæm áhrif á alla starfsemi hans. Nefnd sem við höfum setið í hefur verið að fjalla um mögulega einkavæðingu LbhÍ og Háskólans á Hólum og einhvers konar sameiningu þeirra við skólann á Bifröst. Allt eru þetta litlir skólar sem eiga við fjárhagsvanda að stríða með takmarkaða samlegðarmöguleika ýmist vegna þess að þeir starfa á gjörölíkum fræðasviðum eða vegna landfræðilegrar fjarlægðar. Þetta eru hugmyndir sem við erum ekki tilbúin til að skrifa undir því að á þessu sjáum við marga galla sem felast m.a. í að einkavæðing er líkleg til að skerða möguleika okkar til samstarfs innan opinbera kerfisins en nú þegar rekum við doktorsnám í samstarfi við HÍ. Með einkavæðingu er einnig gert ráð fyrir að skólinn fjármagni sig að hluta til með skólagjöldum sem við teljum afar óráðlegt og einkavæðing felur það einnig í sér að það þarf að segja upp öllum starfsmönnum og ráða á einhverjum öðrum kjörum sem getur leitt til óstöðugleika í starfsmannahaldinu hjá okkur. Einnig liggur ekki fyrir niðurstaða Bifrastar í yfirstandandi gæðaúttekt Gæðaráðs háskóla. Það liggja hvorki fyrir óháð opinber gögn um rekstrarhæfi skólans frá gæðasjónarmiði né fjárhagssjónarmiði. Við sjáum miklu betri tækifæri í að þróa samstarfsnet opinberu háskólanna til að ná samlegð um ýmsa nauðsynlega stoðþjónustu og fleira sem við þurfum á að halda. Skólarnir verða að fá að þróast á forsendum þeirra eigin sýnar á verkefnin og gæðastarfs háskóla. Út frá slíkum sjónarmiðum velja þeir sér sjálfir samstarfsaðila og út frá slíkum sjónarmiðum velja þeir sér rannsóknaráherslur í samstarfi við atvinnuveginn og þá sjóði sem styrkja rannsóknir.“
Í tímabundnum þrengingum
Björn segir skólann eiga bjarta framtíð fyrir höndum vegna þess að hann annist einn fræðasvið sem þjóðarhagsmunir krefjist að sé sinnt. „Skólinn stendur einn vörð um matvælaframleiðslu og landnýtingu á Íslandi og án hans fellur niður viðhald, miðlun og þróun þekkingar til að tryggja framtíð þessara greina. Við höfum verið í tímabundnum þrengingum en ef ráðamenn og Alþingi átta sig á hvaða hlutverki LbhÍ gegnir í íslensku samfélagi þá hlýtur þeim að linna fyrr en síðar,“ segir Björn Þorsteinsson rektor Landbúnaðarháskóla Íslands.
Viðtal tekið úr Skessuhorni með leyfi ritstjóra.
